Ιατρική τεχνολογία

 Ιστορική εξέλιξη της ιατρικής τεχνολογίας

Η ιατρική τεχνολογία έχει μακρά και πλούσια ιστορία που εκτείνεται σε χιλιάδες χρόνια, με εξελίξεις που έχουν διαμορφώσει τη σύγχρονη ιατρική πρακτική. 

Ακολουθεί μια σύντομη επισκόπηση των βασικών σταδίων της ιστορίας της ιατρικής τεχνολογίας:

Αρχαίοι Χρόνοι και ιατρική τεχνολογία 

Προϊστορική περίοδος: 

Οι πρώτοι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν φυσικά υλικά, όπως φυτά και πέτρες, για θεραπευτικούς σκοπούς. Η χρήση χειρουργικών εργαλείων χρονολογείται από την εποχή του λίθου.

Τα τρυπάνια που χρησιμοποίησε ο Νεολιθικός άνθρωπος στον τρυπανισμό του κρανίου είχαν ξύλινη λαβή και αιχμηρό άκρο από σκληρό υλικό, συνήθως το δόντι κάποιου ζώου ( π.χ. καρχαρία) ή κατάλληλη κατεργασμένη πέτρινη αιχμή.

Συνηθισμένο ήταν επίσης το τόξο τρυπανισμού, που σχηματιζόταν από μία σκληρή ξύλινη λαβή γύρω από την οποία τυλιγόταν δερμάτινη χορδή. Ο θεραπευτής τοποθετούσε το αιχμηρό άκρο της λαβής στο κρανίο και κρατώντας το άλλο άκρο σταθερό περιέστρεφε το τρυπάνι με τη βοήθεια της χορδής.

-Αρχαία Αίγυπτος: 

Οι Αιγύπτιοι είχαν εξελιγμένες γνώσεις στην ανατομία και τη χειρουργική, όπως φαίνεται από τις τεχνικές μουμιοποίησης. Χρησιμοποιούσαν επίσης απλά ιατρικά εργαλεία και φάρμακα.

- Αρχαία Ελλάδα: 

Ιατροί όπως ο Ιπποκράτης έθεσαν τα θεμέλια της σύγχρονης ιατρικής, με έμφαση στην παρατήρηση και την τεκμηρίωση. Οι Έλληνες ανέπτυξαν επίσης βασικά χειρουργικά εργαλεία.

Σύμφωνα με τον Ιπποκράτη, τα ιατρικά εργαλεία πρέπει να είναι εύχρηστα, επιμελούς κατασκευής και ελαφρά.

Ιατρικά εργαλεία της αρχαιότητας

Τα εργαλεία που έχουν έλθει στο φως με τις ανασκαφές των αρχαιολόγων σε πόλεις και ιερά του αρχαίου κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της Αρχαίας Μεσσήνης είναι μεταλλικά, κατασκευασμένα από ορείχαλκο ή σίδηρο και ανταποκρίνονται στις βασικές αρχές που έθεσαν ο Ιπποκράτης και οι γιατροί γενικά της αρχαιότητας στα συγγράμματά τους, σχετικά με την εργονομική μορφή και την τεχνολογική τους τελειότητα. 

Τα σύγχρονα όργανα που χρησιμοποιούνται σήμερα κυρίως στη Χειρουργική δεν διαφέρουν ουσιαστικά από τα αρχαία αντίστοιχά τους ούτε ως προς τη μορφή ούτε ως προς την ονομασία, όπως προκύπτει από τις αρχαίες μαρτυρίες και τις απεικονίσεις τους, κυρίως σε επιτύμβια μνημεία γιατρών.

Πολύτιμες πληροφορίες για τη μορφή και τη λειτουργία ειδικών ιατρικών εργαλείων και φαρμάκων δίνει ο Κέλσος στο έργο του «Medicina». Φυσικά και το έργο του Γαληνού είναι γεμάτο με ανάλογες πληροφορίες, καθώς και εκείνο του Παύλου του Αιγινίτη. 

Σε αραβικά και μεσαιωνικά ιατρικά χειρόγραφα που αναφέρονται στην αρχαία Ιατρική υπάρχουν και απεικονίσεις εργαλείων όπου διαπιστώνει κανείς τη συνέχεια της μορφής και της λειτουργίας τους ανά τους αιώνες. 

Η παράθεση του ονόματος και μόνο ορισμένων αρχαίων ιατρικών εργαλείων, και των αντίστοιχων ρωμαϊκών, αποκαλύπτει τον μεγάλο αριθμό, την ποικιλομορφία και την ειδική χρήση τους που συμβαδίζει με την πρόοδο της αρχαίας ιατρικής επιστήμης γενικώς και της χειρουργικής ειδικότερα: Αγκιστρον (hamus acutus), βελόνη, βελόνη ευθεία, βελόνη κυρτή, βλεφαροκάτοχον, εμβρυουλκός, καθετήρ, κατοπτήρ (speculum), καυτήρ (ferrum), κεφαλοτρύπανον, κοχλιάριον, κρανιοκλάστης, κυαθισκομήλη, λαβίς (vulsella), λιθοτόμος, λιθοτρίπτης, μάχαιρα, μήλη (specillum), μηλωτρίς (oricularium specillum), μηνιγγοφύλαξ, νυστέριον με γαστρώδη λεπίδα, νυστέριον με ευθύγραμμη λεπίδα, οδοντάγρα, οστάγρα (forceps, forfex), πρίων, πτερυγοτόμος, ριζάγρα, σικύα (curcubitula), σκολοπομάχαιρα, σμίλη (scalpellus), σπαθομήλη (spathomela), τριχολάβος, τυφλάγκιστρον (hamus retusus), φλεβοτόμος, ψαλίδες κ.ά.

Συχνοί πελάτες των χειρουργών γυναικολόγων ήταν οι εταίρες. Σώζεται ένα πλήθος από αμβλωτικές και προληπτικές συνταγές που προτείνονται από γιατρούς συγγραφείς των κλασικών-ελληνιστικών και των ρωμαϊκών χρόνων. 

Στις συνταγές η ορθολογική ιατρική επιστήμη εμπλέκεται ενίοτε με τη μαγεία. Ως θεραπευτικά μέτρα προτείνονται για παράδειγμα εγκόλπια φάρμακα από συκώτι γάτας ή μήτρα λέαινας! Στις αμβλώσεις εφαρμόζονταν συχνά αυτοσχέδιες χειρουργικές μέθοδοι άμβλωσης με ορειχάλκινες βελόνες και άλλα μεταλλικά εργαλεία χωρίς αποστείρωση για τη διάτρηση της μήτρας με άκρως δυσμενείς συνέπειες για την υγεία των γυναικών.

Στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια τα ιατρικά εργαλεία αποτελούσαν πάντως αντικείμενα υψηλής τορευτικής τέχνης. Η τεχνική χύτευσής τους είναι άψογη, τα σχήματά τους κομψά και περίτεχνα και η επιφάνεια των λαβών τους διακοσμημένη ενίοτε με εγχάρακτα ή ανάγλυφα θέματα. 

Ορισμένα από τα εργαλεία αυτά μάλιστα συγχέονται με τις περίτεχνες περόνες των γυναικείων ενδυμάτων και των κομμώσεων ή με στύλους (γραφίδες) που συνοδεύουν τις νεκρές κυρίες στους τάφους ή έρχονται στο φως με τις ανασκαφές οικιών και δημόσιων οικοδομημάτων.

 Μεσαίωνας και ιατρική τεχνολογία 

- Ισλαμικός Χρυσός Αιώνας:

 Ιατροί όπως ο Αβικέννας και ο Αλ-Ραζί συνέβαλαν σημαντικά στην ιατρική γνώση, με την ανάπτυξη νέων θεραπευτικών μεθόδων και φαρμάκων.

- Ευρώπη: 

Οι μεσαιωνικές ευρωπαϊκές ιατρικές πρακτικές επηρεάστηκαν από την εκκλησία, αλλά υπήρχαν και εξελίξεις στη χειρουργική και την ανατομία.

 Αναγέννηση και ιατρική τεχνολογία 

-Ανατομικές μελέτες: 

Επιστήμονες όπως ο Ανδρέας Βεσάλιος έκαναν λεπτομερείς ανατομικές μελέτες, βελτιώνοντας την κατανόηση του ανθρώπινου σώματος.

- Εξέλιξη των εργαλείων:

 Η χρήση πιο εξελιγμένων χειρουργικών εργαλείων και τεχνικών έγινε πιο διαδεδομένη.

19ος Αιώνας και ιατρική τεχνολογία 

- Μικροσκόπιο: 

Η εφεύρεση και η βελτίωση του μικροσκοπίου επέτρεψε την ανακάλυψη των μικροοργανισμών και την ανάπτυξη της μικροβιολογίας.

- Αναισθησία: 

Η εισαγωγή της αναισθησίας επέτρεψε πιο πολύπλοκες και λιγότερο επώδυνες χειρουργικές επεμβάσεις.

- Ασηπτική τεχνική: 

Η εφαρμογή ασηπτικών μεθόδων μείωσε σημαντικά τον κίνδυνο λοιμώξεων.

20ός Αιώνας και ιατρική τεχνολογία

- Αντιβιοτικά: 

Η ανακάλυψη της πενικιλίνης από τον Αλεξάντερ Φλέμινγκ επανάστασε τη θεραπεία των βακτηριακών λοιμώξεων.

- Ακτινολογία: 

Η χρήση ακτίνων Χ και άλλων ακτινολογικών τεχνικών έγινε βασικό εργαλείο για τη διάγνωση.

- Βιοτεχνολογία:

 Η ανάπτυξη της βιοτεχνολογίας επέτρεψε την παραγωγή νέων φαρμάκων και θεραπειών, όπως η ινσουλίνη και τα εμβόλια.

 21ος Αιώνας και ιατρική τεχνολογία 

Η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης (artificial intelligence), το blockchain, η εικονική πραγματικότητα (virtual reality), η φωνητική αναζήτηση και οι έξυπνες εφαρμογές για κινητά είναι από τις πλέον υποσχόμενες τεχνολογίες υγείας, επιβεβαιώνοντας ότι το νοσοκομείο του μέλλοντος ήδη ξεκίνησε με τη θεμελιακή μετάλλαξή του σε έναν παγκόσμιο ψηφιακό στίβο διαδραστικής, διεπιστημονικής ώσμωσης.

Ο όρος τεχνητή νοημοσύνη στην ιατρική παραπέμπει στην επιστημονική διείσδυση της πληροφορικής προς μία κατεύθυνση που σκοπό έχει τη σχεδίαση και την υλοποίηση υπολογιστικών συστημάτων και αλγορίθμων με αριθμητικά μοντέλα που μιμούνται κώδικες της ανθρώπινης ευφυΐας, προσομοιάζοντας στοιχειώδη λειτουργία αντίληψης, κρίσης και νοητικής κατανόησης.

Η μηχανική μάθηση ή αλλιώς βαθιά μάθηση, κλειδί της τεχνητής νοημοσύνης, είναι ο τρόπος που οι υπολογιστές εκπαιδεύονται με την επινόηση πολύπλοκων μοντέλων και αλγορίθμων και νευρωνικών δικτύων, που οδηγούν από την εξερευνητική ανάλυση τεράστιου όγκου δεδομένων στην επιτυχή πρόβλεψη.

Η μεγάλη πρόκληση προς την τεχνητή νοημοσύνη είναι η επιτυχής ανάλυση αδόμητων και ως έναν βαθμό αδρανών υγειονομικών δεδομένων που βρίσκονται διασπαρμένα σε όλο τον κόσμο (big data), από τεράστιο αριθμό επίσημων και ανεπίσημων πηγών, και η εν συνεχεία δημιουργία νέων ευκαιριών με την εξαγωγή δυνητικά επαρκών πληροφοριών που θα μπορούν να προβλέψουν αποτελέσματα με μεγαλύτερη ακρίβεια απ’ ό,τι στο παρελθόν. 

Η επιστήμη των δεδομένων (data science) γίνεται έτσι ο κυρίαρχος παράγοντας λήψης αποφάσεων για την ανάπτυξη, τη στόχευση και την παροχή εξατομικευμένων ιατροτεχνολογικών προϊόντων και φαρμάκων σε πραγματικό χρόνο (real time). Αποδέκτες αυτής της καλπάζουσας τεχνολογίας πληροφοριών είναι τόσο οι γιατροί όσο και οι εταιρείες παραγωγής ιατροτεχνολογίας και φαρμάκων. 

Η εικονική πραγματικότητα στην ιατρική αποτελεί επίσης τομέα αλματώδους αύξησης ενδιαφέροντος από πολλούς ενδιαφερόμενους φορείς. 

Αδιαμφισβήτητο προσόν της εικονικής πραγματικότητας αποτελεί και η δυνατότητα να μεταφέρει τον χρήστη μέσα στον ζώντα ανθρώπινο οργανισμό, να του προσφέρει την πρόσβαση και τη «διόραση» με υψηλής ανάλυσης εικόνες, ενώ του παρέχει απίστευτες δυνατότητες σύνθεσης και ανασύνθεσης, μεγέθυνσης και προσομοίωσης. Αντικαθιστά την απαρχαιωμένη χειρουργική τοπογραφία της ανατομίας σε πτώματα, περιορίζει το κόστος της, απαλλάσσει τον εκπαιδευόμενο από τις δυσάρεστες συνθήκες που επικρατούν στα εργαστήρια ανατομίας και του προσφέρει τη δυνατότητα να εξοικειωθεί με παθολογία όχι πάντα διαθέσιμη.

Η ρομποτική χειρουργική, η τελευταία επανάσταση του 20ού αιώνα, εξελίσσεται εντυπωσιακά και σε συνδυασμό με την εικονική πραγματικότητα προσφέρει στους γιατρούς τη δυνατότητα από απόσταση εκτέλεσης λεπτών και πολύπλοκων επεμβάσεων με απόλυτη σταθερότητα και ακρίβεια μέσω τεχνικών βραχιόνων, στα άκρα των οποίων προσαρμόζονται τα συμβατικά χειρουργικά εργαλεία. 

Η τρισδιάστατη απεικόνιση του χειρουργικού πεδίου δίνει τη δυνατότητα στον χρήστη να εκτελέσει μία ελάχιστα επεμβατική και τραυματική χειρουργική πράξη με όλα τα πλεονεκτήματα της ανοικτής χειρουργικής, με αδιόρατες τομές, με κέρδος την ελάχιστη απώλεια αίματος, την ελαχιστοποίηση των επιπλοκών και τον μικρότερο πόνο για τον ασθενή. 

Άλματα στη χειρουργική σημειώνονται με τη δυνατότητα τρισδιάστατης εκτύπωσης ανατομικών δομών με τη βοήθεια εξειδικευμένων λογισμικών βιοϊατρικής μηχανικής. 

Εκπληκτική εξέλιξη στην ιατρική παρατηρείται στην τεχνολογία φωνής (voice technology). Το κόστος εργασίας για τους γιατρούς αλλά και άλλους επαγγελματίες στον χώρο της υγείας είναι υψηλό. Κατά συνέπεια, η κατανάλωση αμέτρητων ωρών πληκτρολογώντας δεδομένα σε ηλεκτρονικά αρχεία είναι ένα ακόμη υψηλά υποσχόμενο πεδίο εφαρμογής τεχνολογικών λύσεων.

Η βοήθεια όμως της τεχνολογίας αυτής είναι απείρως σημαντικότερη για τους ασθενείς με κινητικά προβλήματα. Η φωνή είναι ένα ανεκτίμητο εργαλείο για τους ηλικιωμένους, οι οποίοι δεν έχουν ευχέρεια πρόσβασης σε άλλες μορφές τεχνολογίας, αφού αυτές απαιτούν εξοικείωση με την τεχνολογία, καλή όραση καθώς και κινητικότητα και επιδεξιότητα των χεριών τους. 

Πολλές συσκευές διεπαφής (interface) βασισμένες στην τεχνητή νοημοσύνη εφαρμόζουν μεθόδους δημιουργικής επεξεργασίας της επικοινωνίας ιατρών με τους ασθενείς τους, αποκωδικοποιώντας και καταχωρώντας αυτόματα αυτά που διηγούνται οι ασθενείς διατηρώντας τα σημαντικά μηνύματα πέρα από εμπόδια κατανόησης ακόμη και σε διαφορετική γλώσσα.

Ο κατάλογος καινοτόμων τεχνολογιών που στον τομέα της υγείας προσφέρουν ανακούφιση στον πάσχοντα συνάνθρωπό μας είναι ατελείωτος, οι δε εξελίξεις που συντελούνται είναι ραγδαίες. Οι απαντήσεις που παρέχει η τεχνολογία προσφέρουν λύσεις που ριζικά πλέον αλλάζουν το τοπίο της υγείας όπως το γνωρίζαμε. 

Η γεωμετρική πρόοδος που διαγράφει η ιατρική τεχνολογία με τη διαδοχική αλληλουχία της επέλασης των εξελίξεων στην υγεία, προδιαγράφει κατακλυσμιαίες ανακατατάξεις στις κοινωνικές προτεραιότητες, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο προσδόκιμος μέσος όρος ζωής, και κατά συνέπεια να πολλαπλασιάζεται το κόστος διατήρησης της υγείας του πληθυσμού.

Το μέλλον μας επιφυλάσσει πολλές απαντήσεις, αλλά θέτει και ακόμη περισσότερα ερωτήματα, που θα αναζητούν και αυτά με τη σειρά τους νέες απαντήσεις.

Η ιατρική τεχνολογία συνεχίζει να εξελίσσεται με γοργούς ρυθμούς, με νέες καινοτομίες που υπόσχονται να βελτιώσουν περαιτέρω την ποιότητα της ιατρικής περίθαλψης.